In zijn privékapel in de Vogezen staat een indrukwekkende Monarke, thuis verwacht hij binnenkort de nieuwe LiVE te begroeten. Fransman Patrice Pisterman zweert bij Johannus. “Mijn geschiedenis met hen voert heel ver terug.”
Waarschijnlijk heeft Patrice Pisterman nog nooit zoveel tijd gehad om zich achter de klavieren van zijn Johannus-orgels uit te leven als deze dagen. Geboren in 1948 in Frankrijk leidde hij als gepromoveerd waterbouwkundige ruim veertig jaar het succesvolle Hydro Power Plant (HPP), een grote organisatie die waterturbines ontwerpt en bouwt voor afnemers over de hele wereld. Inmiddels heeft hij het bedrijf verkocht.
Familielandgoed
Stilzitten is er voor de gewezen ondernemer niet bij, al was het maar omdat hij nog een familielandgoed heeft te beheren. Het Franse plaatsje Droiteval, iets ten zuiden van Vittel in de Vogezen, is sinds 1906 in het bezit van de familie Pisterman. Er staan onder meer een eeuwenoude abdij op het immense buiten en een prachtige kapel. De vallei waarin het landgoed zich bevindt, kenmerkt zich door fraai natuurschoon: beboste hellingen, het ruisende stroompje de Ourche, een stil meer. Pisterman komt er graag. “De winters brengen we door in ons huis in Nancy, maar ‘s zomers wonen mijn vrouw en ik hier. Het is hier zo mooi.”
Behalve dat Pisterman op mooie zomerdagen van de fraaie panorama’s geniet, is hij geregeld te vinden in het Cisterciënzer kerkje op zijn landgoed. Het in een romaanse stijl gebouwde godshuis dateert van de twaalfde eeuw, de achtttien meter hoge klokkentoren werd er in 1848 bijgezet. Met zijn bijna veertig bij acht meter is de kerk een mooi en intiem gebouw. Binnen staan onder meer een zwarte madonna – een stenen beeld dat eveneens in de twaalfde eeuw is ontworpen – en een houten piëta. Aan de muur hangt een crucifix. Allemaal symbolen die wijzen op een rijk religieus verleden. “Maar vandaag”, zegt Pisterman, “zijn er meer concerten dan kerkdiensten in deze kerk. Dat is wel anders geweest.”
Eerste orgel
Dat laatste heeft te maken met het omvangrijke Monarke hybride orgel dat in 2015 door Johannus werd geïnstalleerd. Maar de geschiedenis met Johannus voert verder terug: al in 1992 kocht Pisterman voor de kapel een orgel. “Dat was een Excellent, het eerste orgel dat ik bij Johannus kocht.”
Jaren later, in 2000, schafte Pisterman voor de kerk een groot pijporgel aan met 51 stemmen, verdeeld over drie klavieren. De digitale Excellent van Johannus moest het veld ruimen. De installatie van dit instrument was een ware uitdaging, zegt Pisterman, zowel op muzikaal vlak als wat de constructie van het gebouw betreft. “Het orgel moest namelijk fors worden verlaagd, omdat het te hoog was voor de kerk. Het positief is vervolgens naar voren verplaatst en staat nu tussen de twee pedaaltorens. De speeltafel werd naar achteren verhuisd, richting het venster, en het hoofdwerk belandde boven de speeltafel. Het recit is verdeeld over twee zwelkasten (C- C#-zijde) en staat achterin het orgel. Elke transmissie van het pijporgel is volstrekt mechanisch, zonder Barker-machine.”
Digitaal en mechanisch herenigd
Toen Pisterman in 2015 bij Johannus aanklopte voor een hybride orgeloplossing, werden het pijporgel en het digitale orgel in zijn kapel alsnog op een mooie manier herenigd. Iedere transmissie werd voorzien van een elektronisch relais, bovenop de mechanische transmissies. De installatie van de nieuwe console nam in totaal zo’n drie dagen in beslag. Pisterman: “Van onze kant bereidden we de mechanica van het orgel voor. We ontvingen vervolgens de driehonderd windlade-relais voor de aansturing van de 51 pijporgelstemmen. Mijn personeel, elektriciens en automatiseringsspecialisten, zorgde ook voor een perfecte aansluiting van het mechanische orgel op het digitale orgel van Johannus. Dat was een mooie samenwerking tussen het team van Johannus en dat van ons.”
Dankzij deze complexe aanpassing kan Pisterman het drieklaviers pijporgel nu vanuit het schip van de kerk bespelen. Bovendien is een vierde, digitaal klavier toegevoegd en heeft het orgel er een fors aantal digitale stemmen bijgekregen. In totaal telt het volledige hybride orgel nu 89 stemmen. “Tot deze fantastische combinatie van digitaal en pijporgel, op deze specifieke manier uitgevoerd, bleek de concurrentie niet in staat. Dit is tot in de vezels een fantastisch instrument.”
Sinds z’n veertiende
En daar, achter dat orgel dus, is Pisterman, sinds hij zijn bedrijf verkocht heeft en als hij ’s zomers in Droiteval is, te vinden. “Al sinds mijn veertiende speel ik orgel. Op het conservatorium van Nancy heb ik les gehad van Pierre Cortellezzi, een Franse organist en titulair van de kathedraal van Nancy.”
In de zomers is de kapel ook geopend voor publiek. Pisterman organiseert onder meer concerten, en ook laat hij graag andere organisten achter de klavieren kruipen. “Ik wil ze wel eerst een paar nootjes horen spelen, hoor, voordat ze m’n zegen krijgen.”
Bezoekers, zegt Pisterman, hebben grappig genoeg nooit in de gaten gehad dat ze naar een hybride orgel aan het luisteren waren. “Ik heb verschillende keren mensen – en ook organisten – gevraagd het orgel te beluisteren. Niemand van hen heeft ooit het verschil opgemerkt tussen de digitale en de pijporgelstemmen.”
Terug naar Nancy
Zodra de bladeren in de bossen van Droiteval van de bomen vallen, keren Pisterman en zijn vrouw terug naar hun huis in Nancy. Ook daar is Johannus tegenwoordig. In 1995 schafte de Fransman een Monarke aan en dit jaar – 2016 – bestelde hij een nieuwe drieklaviers Johannus LiVE. “Het zal zeer binnenkort arriveren. In de showroom van Johannus in Ede heb ik het orgel getest. Dat zag er werkelijk fantastisch uit, en het klonk zeer overtuigend.”
Waar Pisterman af en toe naar Nederland afreist om de nieuwe ontwikkelingen binnen Johannus van dichtbij te bekijken, komen de mensen van Johannus ook met enige regelmaat naar Frankrijk. “Ik heb van meet af aan een bijzonder contact met deze organisatie”, zegt Pisterman. Dirk Koudijs ken ik al jaren – onze betrekkingen zijn zeer vriendschappelijk. Ook met andere mensen van Johannus onderhoud ik heel plezierige contacten. We ontmoeten elkaar nogal eens hier in Droiteval, als vrienden en orgelliefhebbers.”