In de Assumption Cathedral in de hoofdstad van Thailand, Bangkok, heeft Johannus in samenwerking met de Italiaanse pijporgelbouwer Consoli Pipe Organs de bouw van een prestigieus hybride kerkorgel voltooid.
Vorig jaar al werd het digitale kerkorgel Ecclesia D-570 van Johannus in de Thaise kathedraal geïnstalleerd, vertelt project manager Vincent van Os van Johannus. Hij was recent in Bangkok om samen met de orgelbouwers van Consoli de integratie met het pijporgel te voltooien.
Met vier klavieren, tachtig stemmen, achttien full-range luidsprekers en drie subwoofers beschikte de kerk al over een zeer geavanceerd instrument, maar de afgelopen weken is het hybride orgel volledig gereed gemaakt.
De Italiaanse orgelbouwer Consoli werkte aan de assemblage van het pijpwerk en de orgelfronten, Vincent van Os was vooral actief met elektronica en software. “Een prestigieus project”, zegt hij. “De Assumption Cathedral is een heel beroemde kathedraal in Bangkok en geldt als een belangrijke toeristische trekpleister. En ja, hij is behoorlijk groot.”
Belangrijkste kerk van aartsbisdom
De rooms-katholieke kathedraal is de belangrijkste kerk van het aartsbisdom Bangkok. Niet voor niets was paus Johannes Paulus II tijdens zijn bezoek aan Thailand in 1984 uitgerekend in deze kathedraal te vinden. Het godshuis werd in 1821 gebouwd in opdracht van toenmalig koning Rama II. Daarbij werd gebruikt gemaakt van bouwmaterialen uit onder meer Italië. Dat de Italiaanse orgelbouwer Consoli nu zijn steentje bijdraagt aan het nieuwe orgel, is dan ook een saillant detail.
De bouw van een hybride orgel van dit formaat heeft veel impact, vertelt Van Os. In het digitale deel moet vooral in de programmatuur van alles worden aangepast. Een belangrijke aanpassing is bijvoorbeeld het inbouwen van een temperatuursensor, legt hij uit. “Als de temperatuur in de ruimte verandert, verandert hiermee ook de stemming van het pijpwerk. Met een digitaal orgel heb je daar natuurlijk geen last van, maar omdat in het hybride orgel digitaal en pijporgel samenwerken, moet die stemming continu optimaal op elkaar zijn afgestemd: het digitale orgel moet feitelijk de stemming van het pijporgel volgen. De sensor meet heel nauwkeurig wat er aan temperatuursverandering optreedt. De software zet dat automatisch om naar een toonhoogte aanpassing en zorgt er zo voor dat beide orgels exact op elkaar zijn afgestemd.”
Schakelen tussen orgels
Een andere belangrijke toevoeging die Van Os heeft gedaan, is het creëren van de mogelijkheid om tussen pijporgel en digitaal orgel te schakelen, dan wel om beide orgels tegelijk te bespelen. “Ik heb daarvoor een aantal schakelaars ingebouwd. Het pijporgel van Consoli beschikt over 24 authentieke stemmen; dat is op zich heel mooi. Maar met de tachtig stemmen van onze Ecclesia komt er een grote hoeveelheid mogelijkheden voor de organist bij. In totaal heeft hij nu 104 stemmen tot zijn beschikking. Tijdens de samenwerking met Consoli hebben we net zo lang aan de intonatie gesleuteld totdat de beide orgels echt waren samengesmolten, maar nog steeds beide een eigen identiteit hadden. Dat wil dus niet zeggen dat de organist altijd het volledige hybride orgel moet bespelen. Wil hij bij bepaalde muziek toch graag uitsluitend het pijporgel of juist alleen het digitale orgel gebruiken, dan hoeft hij maar één schakelaar om te zetten.”
Hand voor de mond
De luidsprekers van het hybride orgel zijn in het pijporgel, achter de fronten geplaatst. Omdat die fronten voor een bepaalde demping van het geluid zorgen, heeft Van Os in samenwerking met Consoli de intonatie nauwgezet ingeregeld. “Je moet je voorstellen dat je praat met je hand een beetje voor je mond. Ongeveer dat effect heeft het op luidsprekers als je ze in een orgelkas plaatst. Dat is echter uitstekend te compenseren, door het hele orgel opnieuw af te regelen.”
Kardinaal nam beslissing
Hoe kwam het bisdom van Bangkok Johannus eigenlijk op het spoor? Van Os: “De organist van de kerk kende onze dealer, toen is het balletje gaan rollen. Uiteindelijk heeft de kardinaal van het bisdom de beslissing genomen. Hij vond dat een kathedraal van dit formaat ten minste vier klavieren nodig had. Het orgel moest groter zijn dan in andere kerken van het bisdom.”
Het hybride orgel is recent in gebruik genomen en wordt sindsdien voor liturgische doeleinden ingezet.
Wat is een hybride orgel?
Voor kerken die de kwaliteiten van een digitaal en een pijporgel willen combineren, is er Johannus Hybrid Organ Solutions. Met deze hybride orgel-oplossingen smelten de romantiek van het pijporgel en de technologische mogelijkheden van een digitaal orgel samen.
Die samensmelting kan via verschillende routes worden bereikt. Zo kan er in een pijporgel een digitale speeltafel worden geïntegreerd, kunnen er digitale stemmen worden toegevoegd aan een pijporgel, of kan Johannus in samenwerking met een gerenommeerde pijporgelbouwer een nieuw hybride orgel bouwen. Voor die laatste optie is gekozen door de Assumption Cathedral in Bangkok.
Steeds meer kerken kiezen voor een hybride orgel. Dat is niet voor niets. Hybride orgels hebben verschillende voordelen. Zo zijn digitale stemmen zeer klankvast en ongevoelig voor temperatuurswisseling in de kerk. Een hybride orgel kan desgewenst worden verrijkt met stemmen als een piano, een trompet of orkestrale stemmen. Met een digitale speeltafel besparen kerken bovendien op termijn op dure onderhoudsbeurten. Digitale componenten in het pijporgel zijn daarnaast eenvoudig te updaten en tegen relatief gunstige tarieven vervangbaar. Ook in aanschaf pakt een hybride orgel veel voordeliger uit: het toevoegen van een digitale speeltafel en digitale stemmen is veel goedkoper dan traditionele restauratie of uitbreiding van een pijporgel.